Codependentie in onze maatschappij - deel 2: grenzen

 Tijdens het lezen van het hoofdstuk over grenzen in Facing codependence van Pia Mellody begint het me bijna te duizelen. Het is zó herkenbaar! Het begrijpen van hoe grenzen werken, zowel de uiterlijke als de interne, laat je in één klap begrijpen waarom het zo ongelooflijk vaak moeilijk (fout) gaat tussen mensen.

Een grens is - simpel gezegd - de scheidingslijn tussen wat van mij is en van de ander. Bij het begrip fysieke grens kunnen de meeste mensen zich gelukkig wel wat voorstellen: die grens leg je zelf om te bepalen hoeveel afstand je wilt hebben tot anderen, waarbij dit per persoon en per situatie kan verschillen (een gezonde grens is een flexibele grens). Als je zelf weet te bepalen waar jouw grenzen liggen, helpt dit je meteen om de grenzen van anderen te respecteren.

Interne grenzen gaan over ons denken, voelen en gedrag. Als wij gezonde interne grenzen hebben, begrijpen we dat onze eigen innerlijke wereld van onszelf is, we nemen daar verantwoordelijkheid voor en we mixen die niet met die van anderen. Hoewel dit zó vanzelfsprekend klinkt, is er op dit punt volgens mij onnoemelijk veel onduidelijkheid. Want doen we dit wel?

Hoeveel mensen leggen de oorzaak van hun gevoel, positief of negatief, niet bij externe factoren? En andersom: hoeveel mensen maken zichzelf verantwoordelijk voor andermans gedrag, gevoel of gedachten? Ik denk dat die manier van denken diep is doorgedrongen in de maatschappij als geheel:

• ouders worden verantwoordelijk gemaakt voor het gedrag van hun kinderen
• mensen denken elkaar gelukkig te kunnen maken
• mensen zeggen pas gelukkig te kunnen zijn als hun kinderen dat zijn
• mensen worden somber als het regent
• enzovoort

Stuk voor stuk o zo begrijpelijke redenaties, maar niet gezond. Als je het gaat begrijpen, zie je het ineens overal. Vandaar mijn gedachte dat codependentie (wat in feite betekent dat je voor je welbevinden afhankelijk bent van externe factoren) breed aanwezig is in de maatschappij. Je herkent het niet alleen in de codependentie, maar volgens mij is dit wat ook narcisme kenmerkt. Pia Mellody beschrijft namelijk een aantal manieren waarop disfunctionele grenzen werken bij codependente mensen:

Mensen die geen grenzen kennen, hebben er geen besef van dat zij worden misbruikt, of dat zij zelf misbruiken. Hoewel de één pleger is en de ander slachtoffer, komt dit door hetzelfde probleem. Mensen met intacte (gezonde) grenzen kunnen zich maar moeilijk voorstellen dat er volwassenen zijn die niet in staat zijn om dader- of slachtoffergedrag te stoppen.

Mensen met beschadigde grenzen hebben gebieden of periodes in hun leven waar ze in staat zijn om hun grenzen te bepalen, maar die zijn afhankelijk van tijd of plaats. Er is bijvoorbeeld een verschil tussen het beleven/kunnen hanteren van grenzen thuis en op het werk of school. Of een persoon heeft moeite met het leggen van grenzen als hij moe is, of bang. Zulke mensen hebben óók maar ten dele begrip voor de grenzen van anderen, eveneens afhankelijk van tijd of plaats.

Mensen met muren in plaats van grenzen geven bewust of onbewust de boodschap af: pas op dat je niet in mijn buurt komt. De muur bestaat volgens Pia Mellody uit:

• boosheid: als je te dichtbij mij komt, explodeer ik. 
• angst: deze mensen mijden contact: als je te dichtbij komt, stort ik in. 
• stilte: deze mensen proberen zichzelf onzichtbaar te maken. Ze observeren wat er gebeurt zonder zelf deel te nemen.
• woorden: met een muur van woorden houden mensen anderen effectief op afstand doordat ze gewoon door blijven praten, ongeacht of anderen het gesprek een andere wending proberen te geven
• mensen kunnen deze muren ook afwisselend inzetten

Sommige mensen wisselen het hebben van muren af met het afwezig zijn van grenzen. Een soort van schrikreactie op het kwetsbaar durven zijn zonder te begrijpen hoe gezonde grenzen neer te leggen.

Ik herken zowel mijzelf als mijn ex-man in een aantal van bovenstaande kenmerken. Wat is het ongelooflijk belangrijk om kinderen al jong te leren (voor te leven!!) hoe zij kunnen leren om gezonde, flexibele grenzen in te stellen!